De klok tikt… maar we kunnen nog ingrijpen

Geschreven door Willeke van Aken, directeur van Hulp in Gelderland

De zorgzame samenleving. Dat was het thema van het online event van samenrichtinggeven.nl dat ik in september 2021 bijwoonde. Dit initiatief is een samenwerkingsverband tussen verschillende aan ouderenzorg gerelateerde organisaties. Samen luiden zij letterlijk en figuurlijk de noodklok over de toekomst van de ouderenzorg. De hosts van het event maakten de ernst van de situatie duidelijk met een inleiding in dezelfde stijl als de persconferenties die we allemaal inmiddels maar al te goed kennen.

Want, zo kondigden de presentatoren aan, volgens hun “Ouderen Zelfregie Team” is maandag 20 september 2040 de datum waarop nieuwe basismaatregelen van kracht moeten gaan. Basismaatregelen om de ouderenzorg behapbaar te houden. Basismaatregelen die in 2040 nodig zullen zijn als we niet nu, in 2021, beginnen met de voorbereiding op de toekomst die ons te wachten staat. We weten namelijk nu al dat 30% van de Nederlanders in 2030 met pensioen zal zijn. We weten dat het aantal potentiële mantelzorgers in 2040 met 60% is gedaald, terwijl het aantal 60-plussers toeneemt van 3,1 naar 4,8 miljoen, het aantal 90-plussers van 117.000 naar 340.000 en het aantal mensen met dementie meer dan verdubbelt.

Ik stel me zo voor dat we allemaal ook weten dat de vergrijzing al jaren toeneemt en dat voorlopig ook zal blijven doen. We weten dat we op een dag zelf ook de 60, 70, 80 of zelfs 90 voorbij zullen gaan, waarbij de kans groot is dat we zorg nodig zullen hebben. Het merendeel van ons denkt hier ook over na (zo’n 56%), maar actie ondernemen doen we dan weer niet; 79% van de Nederlanders heeft nog niets concreets geregeld rondom ouder worden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een pensioen, aanpassingen van de woning en aan een testament.

We kijken ook steeds negatiever naar ouder worden. Uitdrukkingen rond dit onderwerp zijn de afgelopen 200 jaar steeds negatiever geworden. Op stellingen als “ouderen zijn belastend voor de maatschappij” wordt steeds vaker een bevestigend antwoord gegeven. Niet alleen willen we ons niet bezighouden met onze eigen aankomende oude dag, ook hebben we een negatieve houding aangenomen richting de mensen die de pensioenleeftijd al hebben bereikt of dit binnen een decennium zullen doen. Dat zie je bijvoorbeeld al aan het feit dat 55-plussers minder makkelijk werk kunnen vinden, omdat zij bij voorbaat als onproductief en duur worden gezien. Schrijnend, niet?

Er zijn verschillende theorieën over onze ontwijkende of zelfs negatieve houding rond ouder worden. Een van deze theorieën stelt dat we bang zijn voor de dood en ons daarom afzetten tegen ouderen, de mensen die hier logischerwijs dichter bij staan dan wij zelf. Een andere theorie stelt dat we ons sterk bij onze eigen generatie houden en weinig contact zoeken met andere generaties.

Al deze informatie kwam tijdens het event voorbij en ik vond het zelf een eye opener. Gelukkig gingen de hosts gelijk na het in kaart brengen van dit vrij grimmige toekomstscenario door naar de mogelijke oplossingen. Eén daarvan is een verdere shift richting positieve gezondheid. Over dit gedachtegoed heb ik al eens geschreven. Positieve gezondheid houdt onder andere in dat we ouderen zelf de regie geven over zoveel mogelijk gebieden in hun leven. In plaats van hen te betuttelen en op te dragen vaker te gaan wandelen of gezonder te gaan eten, laten we hen zelf nadenken over het verbeteren van de kwaliteit van hun leven.

Verschillende initiatieven helpen ouderen hierbij, bijvoorbeeld Klusplus van Humanitas, dat ouderen helpt bij het vinden van klussen of activiteiten die passen bij hun behoeften en talenten. Een ander mooi initiatief is Stichting TijdVoorActie. Dit is een inspiratienetwerk dat zich al vijftien jaar inzet voor de medemens door verschillende activiteiten voor verschillende doelgroepen. Van rolstoelwandelen en maatjescontact tot voetballen met Syrische jongeren, TijdVoorActie zet zich heel breed in en hoopt dat het hierdoor vanzelfsprekend wordt dat mensen uit verschillende generaties en culturen elkaar spreken.

Dat intergenerationeel contact, dat kan al een wereld van verschil maken. Laat jong en oud weer met elkaar in gesprek gaan. Geef ouderen een grotere rol in de samenleving zodat zij hun toegevoegde waarde niet alleen kunnen laten zien, maar vooral ook zelf ervaren. Na hun pensioen is hun leven niet voorbij, ze doen er nog steeds toe. Het hele punt van een samenleving is dat we het samen doen, en niemand mag daarbij worden buitengesloten.

Wil je meer weten over de toekomst van de ouderenzorg en wat we verder nu al kunnen doen om ons hierop voor te bereiden? Ik kan je van harte aanraden om het event terug te kijken. Dat kan hier: samenrichtinggeven.nl/anderverhaal/zorgzamesamenleving.